اگر به خاطر داشته باشید قبلا در یک مقاله به صورت مفصل در مورد ” تعریف کامل و ساده از شانه فرش ماشینی ” صحبت کردیم. گفتیم که این مفهوم رابطه ای مستقیم و محکم با اصطلاح ” تراکم ” دارد. در مورد اهمیت تراکم باید گفت این ارتباط در حدی است که بین مردم و فروشندگان پس از اصطلاح شانه ، بلافاصله از اصطلاح تراکم به عنوان معیارهای سنجش کیفیت و قیمت گذاری استفاده می شود.

هرچند قبلا هم گفتیم که عوامل تاثیرگذار در تعیین قیمت فرش ماشینی صرفا به این دو مورد محدود نمی شود و عوامل متعدد دیگری نیز در تعیین قیمت فرش موثرند. عواملی همچون جنس فرش، وزن فرش، آهار و تکمیل فرش، ضمانت نامه فرش و  … که بعدا هر کدام را به صورت مجزا شرح خواهیم داد. مسلما در توضیح و آموزش هر یک از این اصطلاحات ما سعی می کنیم با اولویت بندی و بر اساس میزان کاربرد و تاثیر آنها بر قیمت فرش ماشینی پیش رویم. همچنین شما برای درک بهتر متون آموزش اصطلاحات فرش ماشینی می توانید از ویدیوهای آموزشی که به همین منظور به صورت خیلی مختصر و کوتاه تهیه شده است استفاده نمایید.

اما اکنون و در این متن با توجه به اهمیت این موضوع و توجه عمومی به این دو اصطلاح در این مقاله قصد داریم به آموزش اصطلاح ” تراکم” که در حقیقت مکمل مقاله ” شانه فرش ” است بپردازیم. پس با ما همراه باشید تا بتوانید تبدیل به یک متخصص و کارشناس خانگی فرش تبدیل شوید و هنگام خرید فرش جلوی سو استفاده های احتمالی را بگیرید!

با ما همراه باشید تا کارشناس فرش شوید !

تراکم فرش ماشینی چیست ؟

آنچه که در کتاب ها و مجلات و دانشنامه های معتبر آموزشی علمی و دانشگاهی در مورد واژه پرکاربرد تراکم بیان شده به این اشاره دارد که

منظور از اصطلاح تراکم ، همان تراکم طولی نخ های خاب یا گره ها است که در اصطلاح تخصصی به آن تراکم خاب نیز گفته می شود. (حتما به یاد دارید که گفتیم شانه همان تراکم عرضی است.)

اما آنچه اصطلاح رایج در حوزه فرش ماشینی است و در حال حاضر فروشندگان و تولیدکنندگان نیز هنگام بیان واژه تراکم ، فقط آن را در نظر دارند، ” تراکم پودی ” است که با تعریف فوق اندکی متفاوت است. بنابر این بهتر است ابتدا منظور از اصطلاح ” تراکم پودی ” را شرح می دهیم و سپس مجددا به بحث برمی گردیم.

تراکم پودی

تراکم پودی همان گونه که از نامش پیداست به تراکم و یا تعداد پودهای به کار رفته در طول فرش ، اطلاق می شود. بنابر این تراکم پودی نیز همان تراکم طولی است که با توجه به تعداد پودها محاسبه می شود. اما با توجه به اینکه تعداد پودهای به کار رفته در بافت فرش های ماشینی متغیر است (یک تا سه عدد برای هر ردیف یا رج فرش)، بنابر این تراکم پودی نیز تغییر پیدا می کند.

در بافت فرش ماشینی اگر برای هر ردیف 1 عدد پود استفاده شود تراکم طولی گره ها با تراکم پودی برابر خواهد بود. اما اگر برای هر ردیف یا رج فرش 2 پود استفاده شود، تراکم پودی دو برابر تراکم طولی گره ها خواهد بود. و سرانجام اگر برای هر ردیف فرش از 3 پود استفاده شود تراکم پودی 3 برابر تراکم طولی گره ها خواهد بود. تقریبا تمامی دستگاه های جدید فرش ماشینی از 3 عدد پود در بافتشان استفاده می کنند.

با توجه به آنچه در ابتدا در رابطه با تراکم طولی و تراکم عرضی (همان شانه) گفتیم، اکنون باید بگوییم که به تراکم طولی یا تراکم خاب به صورت مختصر تراکم، می گویند. اما آنچه که در بازار و در میان مردم، فروشندگان و تولیدکنندگان فرش رایج است این است که تراکم پودی را به عنوان تراکم فرش اعلام می کنند.

تشخیص و محاسبه تراکم فرش

از آنچه در بخش بالا در رابطه با تراکم طولی و تراکم پودی بیان کردیم و با توجه به اینکه گفتیم تقریبا همه دستگاه های مدرن و جدید از 3 پود در بافت هر ردیف یا رج استفاده می کنند بنابراین می توان نتیجه گرفت که در فرش 1000 شانه استاندارد با توجه به اینکه در یک متر عرض آن 1000 گره وجود دارد (شانه)، اگر تغییر در آن ایجاد نشود به صورت معمول و استاندارد در یک متر طول آن نیز 1000 گره وجود دارد یعنی تعداد تراکم قابل مشاهده و قابل شمارش آن برای شما در یک متر 1000 گره یا پیکسل است. اما تراکم رایج آن در این شرایط چون ضرب در 3 می شود (به دلیل 3 پودی بودن دستگاه) سه برابر آن یعنی 3000 خواهد بود.  پس در یک فرمول بسیار ساده می توان چنین بیان کرد که:

شانه فرش × (تعداد پود فرش در هر ردیف) = تراکم

پس در فرش 1000 شانه استاندارد تراکم طولی نیز – مانند عرضی یا همان شانه – باید در یک متر طول 1000 گره وجود داشته باشد که تراکم (پودی) آن که با ضریب 3 می شود 3000 . به همین راحتی! تراکم طولی یک فرش 1200 شانه استاندارد نیز مانند شانه آن باید در یک متر طول حداقل 1200 گره باشد که با ضریب 3 می شود 3600 . همانطور که در مقاله مربوط به ” تعریف کامل و ساده از شانه فرش ماشینی ” نیز گفتیم شما می توانید به جای 1متر طول 10 و یا 5 سانت از طول فرش را ملاک و معیار عمل خود قرار دهید و بر اساس آن تراکم را به دست آورید.

پس به عبارت ساده تر نحوه محاسبه تراکم در اکثر مواقع (به ویژه در فرشهای 700 و 1000 و 1200 و 1500) به این صورت خواهد بود:

شانه فرش × 3 = تراکم

اما این نکته را مجددا تکرار می کنیم که این نحوه محاسبه تراکم مربوط به فرشهای 3 پودی است که تقریبا همه دستگاهای 700 شانه به بالا تراکمشان را به این شکل محاسبه می کنند. اما در فرشهای با تراکم پایین که معمولا با دستگاه های قدیمی بافت می شوند مانند 500 شانه و 440 شانه و 350 شانه ، معمولا 2 پود و گاهی یک پود وجود دارد. به عنوان مثال در یک فرش 500 شانه استاندارد وقتی گفته می شود تراکم آن 1000 است یعنی در یک متر طول آن نیز (همانند عرض یا شانه) 500 گره وجود دارد که با توجه به وجود 2 پود در بافت آن با ضریب 2 ، تراکمش 1000 خواهد بود. ( البته در حال حاضر بسیاری از تولیدکنندان و فروشندگان فرشهای 2پودی و تک پودی نیز در هنگام بیان تراکم، آن را با فرشهای 3 پودی معادل سازی میکنند و تراکم فرش را با ضریب 3 بیان می کنند.)

نکاتی که در تراکم فرش ماشینی

به این نکته توجه داشته باشید که با توجه به این که عرض دستگاههای تولید فرش ماشینی ثابت است تغییر شانه فرش بسیار کار سخت و حتی غیر ممکن است. اما آنچه به راحتی قابل تغییر است تراکم طولی فرشها است. به این شکل که مثلا می توان از تعداد ردیف های بافت در طول فرش مقداری کم کرد. مثلا اگر فرش 1000 شانه به جای اینکه با تراکم طولی 1000 بافته شود با تراکم 900 بافته شود در این صورت در 10 سانت عرض فرش 100گره و در 10 سانت طول فرش 90 گره وجود خواهد داشت! که این کم کردن تراکم فرش، یکی از شیوه های سودجویان می باشد.

¤ نکته مهم:

همانگونه که در مقاله ” تعریف کامل و ساده از شانه فرش ماشینی ” به شما قول داده بودم می خواهم در اینجا به روشن شدن یک نکته در مورد فرش 700 شانه اشاره کنم. با توجه به آنچه تا اینجا در مورد تراکم آموخته اید اگر قرار باشد تراکم را با فرمول 3برابر کردن شانه به دست آوریم خواهیم داشت:

شانه 700* 3پود = تراکم 2100

اما آنچه در مورد فرش 700 شانه بیشتر در بازار رواج دارد استفاده از تراکم 2550 است. اگر مقاله مربوط به آموزش ساده و گام به گام شانه فرش ، را به یاد داشته باشید در آنجا نیز به این نکته اشاره کردیم که فرش 700 شانه تراکم 2550 در حقیقت اگرچه نام 700 شانه را با خود دارد اما دستگاههای جدید و مدرن تولید فرش 700 شانه در حقیقت 850 شانه دارند که تراکم حقیقی این فرشها را با ضریب3 می توان به راحتی محاسبه کرد. به همین دلیل در مورد فرش 700 شانه از اعدادی چون 2100 و 2250 و 2400 و 2550 در رابطه با تراکم آنها استفاده می شود. بنابراین یک فرش فرش 700 شانه تراکم 2550 در یک متر عرض و طول خود 850 گره دارد که در 10 سانتی متر آن باید 85 گره یا رج وجود داشته باشد.