رنگ زمینه سرمه ای برای فرش یکی از پرطرفدارترین و محبوب ترین رنگ های زمینه بین خانواده های ایرانی است. رنگ سرمه ای یک رنگ شیک و با جلوه بسیار زیبا است.

درست است که رنگ های زمینه روشن مثل فرش زمینه کرم یا فرش زمینه بادامی، فضا را پر نور تر و بزرگ تر نشان می دهند، دلایل زیادی دارد که خانواده های ایرانی تمایل بیشتری به انتخاب و خرید فرش ماشینی زمینه سرمه ای دارند.

نکته ای که در مورد فرش سرمه ای باید به آن توجه کرد این است که رنگ سرمه ای در بین عموم مردم به عنوان طیف آبی با رنگ پررنگ شناخته شده در حال که در بین فعالان زمینه فرش ، رنگ سرمه ای همان رنگ مشکی است.

مزایا و معایب رنگ سرمه ای

رنگ سرمه ای در زمینه فرش به عنوان رنگ چرکتاب شناخته شده است که لکه ها و کثیفی ها را به راحتی نکمایش نمی دهد. و این یکی از دلایل اصلی خریداران است. رنگ سرمه ای با هر رنگی در دکوراسیون منزل ست می شود و از رنگ هایی است که در کنار هر رنگ قرار بگیرد جلوه و زیبایی دارد.
اما رنگ سرمه ای مانند رنگ زمینه کرم روشنایی ندارد و یکی از بهترین راه ها برای کمتر شدن این مشکل این است که فرش زمینه سرمه ای را در دکوراسیون با رنگ روشن استفاده کنید.

استفاده از فرش با زمینه سرمه ای در فضاهای بزرگ تر بهتر است.

فرش زمینه سرمه ای با چه رنگ هایی ست می شود؟

فرش زمینه سرمه ای و رنگ زرشکی
اگر علاقه مند به سبک کلاسیک در دکوراسیون منزل خود هستید، حتما از ترکیب رنگ سرمه ای در کنار رنگ زرشکی استفاده کنید. رنگ زرشکی از رنگ هایی است که با سرمه ای ترکیب زیبایی درست می کند.

رنگ زرد و سرمه ای
رنگ زرد رنگی کاملا متضاد با سرمه ای و روشن است و  در کنار رنگ سرمه ای بسیار به چشم می آید. اگر در کنار رنگ سرمه ای از رنگ زرد می خواهید استفاده کنید در استفاده از آن زیاده روی نکنید.

رنگ سرمه ای و طوسی
اگر به دنبال دکوراسیون مجلل و لوکس هستید استفاده از رنگ طوسی در دکور منزل در کنار فرش زمینه سرمه ای را به شما توصیه می کنیم.

رنگ سرمه ای و سفید
رنگ سفید در کنار سرمه ای هارمونی زیبایی به وجود می آورد چرا که سفدی نیز از رنگ های کتضاد با سرمه ای است. رنگ سفید ، رنگی آرامش بخش و شاد است. استفاده از این رنگ در کنار رنگ سرمه ای باعث می شود وسایل خانه را خاص و برجسته نشان می دهد.

رنگ خاکستری و سرمه ای
استفاده از ترکیب  این دو رنگ برای فضاهای کوچک توصیه نمی شود زیرا فضاهای کوچک را بسته و دلگیر نمایش می دهد. اما در فضای بزرگ دکوراسیونی مدرن و اشرافی به وجود خواهد آورد. استفاده از رنگ سفید نیز در کنار این دو رنگ این جذابیت را بیشتر خواهد کرد.

در پایان اگر به دنبال فرش با زمینه سرمه ای و طرح جذاب و زیبا هستید پیشنهاد می کنیم به گالری فرش زمینه سرمه ای قالی کاشان سری بزنید.

در فرهنگ مردم ایران فرش نقش بسزایی ایفا می کند. در سال های اخیر و با گسترش صنعت فرش ماشینی، تقریبا می توان در خانه هر ایرانی، نشانی از فرش یافت. علاقه ایرانیان به این هنر زیبا، آن ها را هر روز بیشتر و بیشتر در نقش و نگار های آن غرق می کند.

اما شاید کمتر ایرانی باشد که از ریشه ها و پیشینه فرش، این هنر زیبای سرزمین مادری، اطلاعات زیادی داشته باشد. در این مطلب و سلسله مطالب آینده تلاش داریم که اطلاعات مجمل و در عین حال جذابی درباره فرش ایرانی و به خصوص فرش کاشان در اختیار قرار دهیم.

قالی چیست؟

واژه قالی و واژه های مرتبط با آن از کجا می آیند؟

فرش ایرانی دنیای پر رمز و رازی دارد. نقش های زیبا و دلربای این دردانه های هنر، هر کدام دنیایی هستند از مفهوم و طراوت و خلاقیت. در این مقاله قصد داریم به این دنیای زیبا با نگاهی عمیق تر بنگریم و با وسواس به کنکاش در انواع طرح های فرش ایرانی بپردازیم. با ما در این مقاله همراه باشید.

فرش های ایرانی و طبقه بندی آن ها

نقوش فرش ایران و نگاره های تزیینی آن و از همه مهمتر مفاهیم بنیادی و شاید هم راز آمیز آنها ، از جمله مباحث تخصصی فرش ایران می باشد که در طی چند دهه ی اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است .

از برکت بسیاری از این مطالعات در برخی موارد رمز پردازی و نماد گرایی نقوش فرش ایران نیز آشکار گشته و نتایج حاصله افزون بر سایر دلایل، بر ارزشهای هنری فرش ایرانی افزوده است ، قبل از پرداختن به مباحث جدیدی که در طی سالهای اخیر برای طبقه بندی فرشهای ایران مورد توجه قرار گرفته و همچنین مروری بر نظریات کارشناسان غربی در مورد نقشه های فرش ایران ، به معرفی یک طبقه بندی قدیمی از طرحهای فرش ایران می پردازیم که بیش از دو دهه از عمر آن می گذرد و می توان گفت امروزه مورد توجه و استفاده اغلب طراحان و تولید کنندگان فرش قرار گرفته و در مدارس و دانشگاهها نیز به عنوان طبقه بندی اصلی طرحهای فرش ایران معرفی می گردد .

در خصوص طبقه بندی صحیح و اصولی طرح های فرش ایران و همچنین مبانی بنیادی آن تا چند سال اخیر کار چندانی صورت نگرفته بود ، اما به تدریج مطالعات انجام شده به ویژه توسط کارشناسان و محققین ایرانی که متاسفانه هنوز از طرفداران زیادی برخوردار نیست، می رود تا دنیای جدیدی را از طبقه بندی علمی – هنری – طرح های فرش ایران را ارائه دهد .

در این طبقه بندی بدون توجه به دلایل شکل گیری و پیدایش طرحها و نقش ها و حتی ریز نقش های مورد استفاده در فرش ، فقط با توجه به نوع آرایه ها و تزیینات طرح و همچنین اشکال تقلیدی به کار رفته و حتی با توجه به نوع تقسیم بندی متن فرش و جای گیری اشکال و تصاویر در آنها به دسته بندی طرح های فرش ایران پرداخته اند و سپس با قیاس کلیه ی طرح های سایر فرش ها و توجه به وجوه مشترک طرح در هر فرش با طبقه بندی مذکور ، به اصطلاح تمامی طرح های فرش ایران را در این فهرست گنجانیده اند. در اینجا با این طبقه بندی آشنا می شویم .

بر اساس این طبقه بندی طرح های فرش ایران به 19 دسته اصلی طبقه بندی و هر یک نیز به چند شاخه ی کوچکتر تقسیم می گردند که عبارتند از:

دسته 1: طرح های افشان

در این طرح کلیه ی بند ها و نگاره های فرش پیوستگی و ارتباط کاملی دارند به نحوی که به نظر می رسد نقاش از هنگام شروع طرح تا پایان آن قلم از کاغذ بر نداشته و یک ارتباط مداوم بین قسمتهای مختلف نقش بوجود آورده ، به عبارت ساده تر همان گونه که از نام نقوش این گروه پیداست ، تمامی گل و برگ ها و بند های موجود در طرح ، در متن فرش پراکنده و افشان شده اند . طرحهای افشان اصولاً به گونه ای طراحی می شوند که هیچ یک از گل و برگها قرینه نداشته و اصول قرینه نگاری در آن وجود ندارد . انواع مختلف طرح های افشان عبارتند از : افشان دسته گلی ، افشان حیوان دار ، افشان ختایی و ...

دسته 2: طرح های اسلیمی

قالب اصلی این طرح بر مبنای گردش های منظم و بغایت سنجیده ی بند های اسلیمی است . از آنجایی که اسلیمی خود دارای انواعی است لذا با توجه به نوع و شکل آن نیز می توان طرح های اسلیمی را طبقه بندی نمود . معروفترین طرح آن ، اسلیمی جهان اژدر است . در این نوع اسلیمی به دو شاخه تقسیم شده و حالتی شبیه به فکین اژد ها را به وجود می آورد . انواع مختلف طرح های اسلیمی عبارتند ار : اسلیمی بندی ، اسلیمی افشان ، اسلیمی لچک و ترنج

دسته 3: طرح های شاه عباسی

اساس کلیه طرح های شاه عباسی بر مبنای کاربرد گل معروف شاه عباسی در این طرح است . در این طرحها گل های شاه عباسی به همراه بندهای ختایی و گاه تلفیق آنها با اسلیمی ها ، انواع مختلفی از نقوش فرش را ارائه می دهند . انواع طرح های این گروه عبارتند از : لچک و ترنج شاه عباسی ، افشان شاه عباسی ، شاه عباسی درختی ، شاه عباسی شیخ صفی ، شاه عباسی جانوری و ...

دسته 4: طرح های آثار باستانی و ابنیه اسلامی

کلیه ی طرح هایی که ملهم از نقوش و اشکال تزیینی بناها ، عمارات و کاشی کاری های آنها می باشند در این گروه جای دارند . البته طراحان فرش در برخی از طرح های اصلی نقوش این بناها حسب سلیقه ی خود تغییراتی را وارد نموده اند اما ساختار و تشابه اصلی طرح فرش با طرح اصلی بنا کاملا حفظ گردیده است .
معروفترین طرح های این گروه عبارتند از :
گنبد مسجد شیخ لطف الله ، سردر امامزاده محروق ، گنبد مسجد امام ، تخت جمشید ،‌ طاق بستان مسجد جامع اصفهان و ...

دسته 5: طرح های بته ای (بته جقه)

کلیه طرح های این گروه بر مبنای کاربرد بته جقه است و به انواع و اقسام مختلف به تزیین متن و حاشیه فرش با بته جقه ها می پردازد . انواع مختلف طرح های بته جقه ای که هر یک به گونه ای شیوه یافته اند عبارتند از : بته میری ، بته خرقه ای ، بته قلمکار، بته کردستانی و ...

دسته 6: طرح های اقتباسی

گفته می شود اغلب طرح های این گروه شباهت زیادی با طرح های فرش مناطق مرزی ایران و کشورهای همسایه و حتی سایر کشورها دارد و به همین دلیل آنها اقتباسی می نامند مانند طرح های معروف به قفقازی و گوبلنی

دسته 7: طرح های واگیره ای (بندی)

طرح اصلی آن به گونه ای است که سراسر فرش هم از جهت طول و هم از جهت عرض به قطعات منظم تقسیم شده و هر قسمت توسط خطوط و یا بند هایی به قسمت همجوار می پیوندد و به این ترتیب از به هم پیوستن این قسمت ها و بند های آنها کل طرح بوجود می آید . طرح های اصلی این گروه عبارتند از : بندی اسلیمی ، بندی خشتی ، بندی ترنجدار ، بندی شیر و شکری ، بندی شاخه گوزنی ، بندی دسته گلی ، بندی مینا خانی و...

دسته 8: طرح های درختی

در طرح های این گروه درخت و درخچه های کوچک و بزرگ به ویژه به صورت انفرادی ترکیب اصلی را تشکیل داده اند و با اجزای دیگری ترکیب شده اند. معروفترین طرح های این گروه عبارتند از : درختی سبزیکار ، و درحتی حیواندار.

دسته 9: طرح های شکار گاهی

بنیاد اصلی این گروه از طرحها نمایش صحنه های شکار و شکار گاه است . به نحوی که در قسمتهای مختلف طرح یک سوار کار با وسیله ای همانند تیر و کمان یا نیزه مشغول شکار آهو و یا سایر جانوران است .

دسته 10: طرح های ترکمن

طرح های ترکمن همگی در گروه نقوش هندسی قرار دارند و به صورت ذهنی بافته شده اند . معروفترین طرح های ترکمن در ایران که در این گروه نام برده می شوند ،عبارتند از : غزال گز، قاشقی، آخال و ...

دسته 11: طرح های ماهی در هم

طرح ماهی در هم از قدیمی ترین و رایج ترین طرح های فرش ایران است . این طرح اغلب به صورت یک واگیره می باشد و بافنده همان واگیره را در طول و عرض فرش تکرار می کند . در این طرح یا واگیره یک حوض به صورت لوزی با چهار برگ – ماهی در اطراف آن مشاهده می شود .

طرح ماهی در هم در نقاط مختلف ایران به نامهای مختلفی مشهور است . مهمترین انواع آن عبارتند از :
ماهی فراهان ، ماهی زنبوری ، ماهی کردستان و ریز ماهی

دسته 12: طرح های گل فرنگ

کلیه طرح های این گروه بر مبنای گلهای طبیعی بویژه گل رز با رنگهای بسیار روشن نظیر زرد ، آبی و سرخ می باشد . انواع طرحهای گل فرنگ عبارتند از: گل فرنگ بیجار ، گل فرنگ دسته گلی گل فرنگ گل و بلبل ، لچک و ترنج گل فرنگ ، افشان گل فرنگ و ...

دسته 13: طرح های قابی (خشتی)

متن فرش در این طرح ها به قسمتها یا قابهای مختلفی تقسیم گشته که به طور منظم در کنار هم قرار دارند و در داخل هر قاب با گل و برگ های مختلفی تزیین شده است . معروفترین طرحهای قابی عبارتند از: قابی بختیار و قاب قرانی

دسته 14: طرح های گلدانی

ویژگی اصلی این طرح وجود یک یا چند گلدان در اندازه های مختلف است که تمام متن فرش را می پوشاند . اما اغلب طرحهای گلدانی دارای گلدانی بزرگ در یک طرف فرش هستند که شاخه های گل های آن تمام متن فرش را می پوشاند . معروفترین طرحهای گلدانی عبارتند از :
گلدانی هزار گل ، گلدانی محرابی ، گلدانی ظل السطانی

دسته 15: طرح های محرابی

طرح اصلی در این گروه بر مبنای محراب است . همان مکانی که در مساجد ، مکان نمازگذاران امام جماعت است . در این طرحها معمولا محراب را با تزییناتی از قبیل قندیل ، گلدان ، و حتی درخچه های کوچک می پوشانند و گاه دو طرف محراب را با ستونهای بزرگی که سقف محراب بر روی آن قرار دارد نشان می دهند انواع طرحهای این گروه عبارتند از : محرابی قندیلی ، محرابی گلدانی ، محرابی درختی

دسته 16: طرح های ایلی و عشایری

این طرح ها عموما توسط عشایر ایران بافته می شوند و اغلب نگاره ها و تزیینات طرح ملهم از ذهن قالیبافان است . در این طرح ها قرینه بودن چندان معنا ندارد و ختی همین ویژگی و سادگی نقوش از عوامل اصلی زیبایی طرح های این گروه است . طرح های فرش عشایر قشقایی ، شاهسون ، بلوچ و ... در این گروه جای می گیرند .

دسته 17: طرح های محرمات

در این طرح کل متن فرش از جهت طولی به چند ردیف موازی تقسیم میگردد و درون این ردیفها با نگاره هایی همچون بته جقه ، انواع اسلیمی و یا ختایی و گل و برگهای دیگر تزیین می گردد . به عبارت دیگر متن فرش به صورت راه راه می باشد ، محرمات بته جقه ای معروفترین طرح این گروه است.

دسته 18: طرح های هندسی

همان گونه که از نام طرح های این گروه پیداست ، کلیه نقوش این گروه به صورت هندسی و با استفاده از خطوط زاویه دار به وجود می آیند . مهمترین انواع طرحهای هندسی عبارتند از :
هندسی کف ساده ، هندسی جوشقان ، هندسی خاتم شیراز ، هندسی لچک و ترنج و هندسی قابی

دسته 19: طرح های تلفیقی

طرح های این گروه به مرور زمان و با ادغام شدن طرح های مختلف بوجود آمده است و دهها و بلکه صدها نوع از آن را می توان در میان مناطق مختلف ایران مشاهده کرد . برخی از طرح های تلفیقی به جهت تلفیق زیبا و صحیح نقوش مختلف از جذابیت بالایی برخوردارند . اما برخی از آنها ناشی از تلفیق نابهنجار چند طرح می باشند . گونه های مختلفی از طرحهای تلفیقی را می توان نام برد مانند لچک و ترنج تلفیقی ، تلفیقی دسته گلی ،تلفیقی گل فرنگ ، تلفیقی هندسی و ...

دسته بندی های دیگر از طرح های فرش ایران

آنچه که شرح آن رفت در واقع یک طبقه بندی ساده و قدیمی از طرحهای فرش ایران بود که هم اکنون نیز مورد استفاده بسیاری از طراحان و حتی کارشناسان فرش قرار می گیرد . عده ای تغییرات خاصی در این طبقه بندی به وجود آورده اند و تعداد این گروه را به 20 الی 25 گروه گسترش داده اند .

عده ای دیگر شیوه ی به اصطلاح علمی تری را در پیش گفته اند و گروههای اصلی را به دو یا سه طرح اصلی تقسیم نموده اند .

یک گروه را را طرحهای الهام یافته از طبیعت دانسته اند و گروه دوم را طرحهایی می دانند که علت اصلی بوجود آمدن آنها خلاقیت هنری بوده ، به اصطلاح عامل خلق آنها بشر بوده است مانند طرحهای مشهور به ابنیه تاریخی ، طرحهای ذهنی عشایری ، طرحهایی که به نام شهر ها شهرت یافته اند و طرحهای تلفیقی ، سپس کلیه طرحهایی را که قبلا نام برده شد در ذیل هر یک از این دو گروه قرار می دهند .

اما صرف نظر از نحوه ی تقسیم بندی ، اغلب اینان تحت تاثیر همان گروهای اصلی نام برده شده قرار داشته و هر یک به شیوه ی دیگری سعی داشته اند همان طبقه بندی قدیمی را به شکل جدیدی ارائه نمایند و به همین دلیل است که در نام گذاری طرحهای اصلی و گروهای فرعی هر یک ، تفاوت خاصی مشاهده نمی شود .

منبع: https://www.beytoote.com/art/farsh/iranian-carpets1-classify.html