فرش های ایرانی در همه جای دنیا به عنوان عضوی جدانشدنی و فوق العاده لوکس در دکوراسیون داخلی به شمار می روند که اکثر طراح­ ها از آن برای افزودن فوت نهایی خود استفاده می­ کنند و جایگاه ویژه آن در زمینه طراحی دکوراسیون داخلی غیرقابل انکار است. گاهی اوقات تجسم یک فضای کلاسیک شیک و لوکس بدون یک تخته فرش ایرانی واقعا غیرقابل تصور است!

بر اساس آمار دریافت شده، قدیمی‌ترین فرش ایرانی، فرش دستباف بوده که در سال ۱۹۴۹ بافته شده است. این موضوع نشان می‌دهد ایرانیان از گذشته‌های دور به گسترده زیر پایشان اهمیت زیادی می‌دادند. البته که طرح فرش‌های آن زمان با امروز فاصله بسیار زیادی دارد. همچنین خبری از طراحی نقشه فرش نبوده است. اما امروزه شاهد این هستیم که نقشه فرش را با سیستم‌های کامپیوتری طراحی می‌کنند. این هنر ایرانی در عصر امروز مورد توجه تمام کشورهاست. به طوری که یکی از صادرات مهم کشور، صادر کردن فرش به کشورهای اروپایی است. طرح و نقشه فرش و رنگ قالی ایرانی به قدری متنوع است که برای هر دکوراسیون و باب میل هر سلیقه‌ای یک انتخاب مناسب پیدا می‌شود. 

آشنایی با انواع فرش و اصطلاحات رایج آن

تقسیمات مختلف فرش دستبافت
فرش (قالی) دستبافت را از لحاظ مواد مصرف شده میتوان در ۵ گروه زیر طبقه بندی کرد:
1- پشمی: به فرشی که تار و پود آن از جنس پنبه و پرز آن پشمی باشد می گویند. لازم به ذکر است که در میان ایلات و عشایر به جای نخ پنبه از پشم استفاده می شود.

2- تمام ابریشم: به فرشهایی که پرز و چله آن از ابریشم باشد، تمام ابریشم می گویند.

3-  گل ابریشم: در این گونه فرشها در نقش ها و دور حاشیه ها به جای پرز پشمی از ابریشمی استفاده می شود و معمولاً چله اینگونه فرشها از ابریشم است.

4-  کف ابریشم: در زمینه اینگونه فرشها به جای پرز پشمی از پرز ابریشمی استفاده می شود.

5-  سوف: نوعی قالی است که زمینه آن از پود ضخیم و نازک تشکیل شده و نقش گل و بوته ها پرز دار می باشد.
انواع قالی یا فرش دستبافت از نظر ابعاد:
فرش دستبافت را از لحاظ انداز به ۷ نوع تقسیم می کنند که انواع آن عبارتند از:
1-  قالی: به فرش هایی که در اندازه های ۳×۲ متر،۵/۳×۵/۲ متر،۴×۳ متر،۴×۶ متر باشد، گفته می شود که به چهار دسته زیر تقسیم می شود:
الف) قالی های کوچک که ابعاد ۳×۲ متر،۵/۳×۳/۲ متر را شامل می شود.
ب) قالی های متوسط که ابعاد ۴×۳ متر و ۸/۲× ۸/۲ متر را شامل می شود.
ج) قالی های بزرگ که ابعاد ۵/۴× ۵/۳ متر و ۸/۴×۷/۳ متر را شامل می شود.
د) قالی های بسیار بزرگ با ابعاد ۵×۴ و۶×۴ متر و بالاتر از این ابعاد را شامل می شود.

2- قالیچه: به فرش هایی گفته می شود که مساحت آن از ۴ متر مربع کمتر باشد. اندازه قالیچه های متعارف شامل ۲۰/۲×۴۰/۱ و ۵/۲×۵/۱ متر می باشد.
به قالیچه های با اندازه ۲۰/۲×۴۰/۱ سجاده ای یا دو ذرعی گفته می شود.
همچنین لازم به ذکر است که به قالیچه هایی با ابعاد ۵/۲×۵/۱ را که ریز بافت باشند پرده ای گویند.

3- کلّگی: به فرش هایی می گویند که از نظر عرض از قالی کم عرض تر و از نظر درازا از ۴ متر کمتر باشد که در اندازه های ۳×۵/۱ متر،۳×۷/۱ متر و ۷/۳×۲ متر بافته می شود.

4-  کناره: فرشی است که برای مفرش کردن راهروها و راه پله ها استفاده می شود و پهنای آن از ۷۰/۱ تا ۵/۰ متر و طول آنها از ۱۰-۳ متر متفاوت است و در بعضی از موارد استثنائی نیز تا ۱۵ متر و بیشتر بافته شده است.

5-  ذرع و نیم و ذرع چارک: به فرش هایی که ابعاد آن ۵/۱×۰۴/۱ و ۶۰/۱×۱۰/۱ متر باشد ذرع و نیم گفته می شود.
همچنین به فرشهایی که ۳۰/۱×۸۰/۰ متر باشد ذرع و چارک اطلاق می شود.

6-  پشتی: به قالیچه هایی که مساحت آنها کمتر از یک متر مربع باشد. متداولترین اندازه پشتی ۹۰×۶۰ سانتی متر می باشد.
البته در منطقه گرگان و بجنورد به طور جداگانه برای پشت پشتی ها نوعی گلیم می بافند و داخل آنها را با پر مرغ و ابر پر می کنند که به این گونه پشتی، قارچین می گویند.

7-  پادری: به قالیچه های کوچکی که اندازه پاگرد در بافته می شود پادری می گویند.

رجشمار

رجشمارهای رايج در فرشبافی ايران از 20 تا 90 رجی مي‌باشد.
معمولاً فرش های درشت‌باف 20 و 25 رجی و فرش های ايلياتی درشت‌بافت معمولاً حدود 30 رجی هستند فرش های متوسط خوب 40، 45 و 50 رجی هستند. فرش های خوب 50 تا 90 رجی هستند.

تشخیص فرش دستباف از فرش ماشینی

تشخیص فرش دستباف از ماشینی برای کسانی که در این کار تجربه و آشنایی کافی را ندارند ممکن است مشکل باشد. شما با دیدن ظاهر یک فرش امکان تشخیص نوع بافت آن را خواهید داشت. یکی از بهترین راه‌های تشخیص، نگاه کردن به بافت پشت فرش است. اگر پشت فرش دستبافت را نگاه کنید طرح نقشه آن را به سادگی می‌بینید. اما نقشه فرش ماشینی از قسمت پشت به سادگی قابل دیدن نیست.

در فرهنگ مردم ایران فرش نقش بسزایی ایفا می کند. در سال های اخیر و با گسترش صنعت فرش ماشینی، تقریبا می توان در خانه هر ایرانی، نشانی از فرش یافت. علاقه ایرانیان به این هنر زیبا، آن ها را هر روز بیشتر و بیشتر در نقش و نگار های آن غرق می کند.

اما شاید کمتر ایرانی باشد که از ریشه ها و پیشینه فرش، این هنر زیبای سرزمین مادری، اطلاعات زیادی داشته باشد. در این مطلب و سلسله مطالب آینده تلاش داریم که اطلاعات مجمل و در عین حال جذابی درباره فرش ایرانی و به خصوص فرش کاشان در اختیار قرار دهیم.

قالی چیست؟

واژه قالی و واژه های مرتبط با آن از کجا می آیند؟